Volgens volksverhalen vonden soldaten van het Pools-Habsburgse leger, terwijl ze Wenen bevrijdden van een Turkse invasie in 1683, velen tassen met bonen waarvan ze dachten dat het kamelenvoer bevatte en wilden verbranden. Gelukkig gebeurde dat niet en vertstrekte de Poolse koning Jan III Sobieski de zakken aan een van zijn officieren, Jerzy Franciszek Kulczycki. Na wat uitproberen, leerde hij uiteindelijk hoe hij de koffie moest roosteren en bereiden. De Oostenrijkse koffietraditie was geboren toen hij 's lands eerste 'Kaffeehaus' opende.
Het eerste Kaffeehaus bevond zich echter niet in Wenen. De man die geprezen kan worden voor het opstarten van het Kaffeehaus van Wenen, is een Griek genaamd Johannes Theodat. Hij opende het eerste Kaffeehaus van Wenen in 1685. Al wordt gedacht dat koffie al een aantal jaren eerder in Europa was verschenen, was de gewoonte om koffie te drinken in Oostenrijk, en vooral in Wenen, gebruikelijker dan in elk ander land van het continent. Oostenrijkers namen koffie niet alleen als drank over, maar ze creëerden ook een hele verfijnde cultuur rondom de kunst van het drinken ervan.
Deze cultuur uitte zich in het serveren van een glas water bij elke koffie, en ook het beschikbaar stellen van kranten, kaarten en zelfs een pooltafel. Tegen 1913 voorzag Wenens meest bekende Kaffeehaus, Centraal Kaffeehaus, haar klanten van meer dan 250 kranten en tijdschriften.
Het serveren van koffie ontwikkelde zich ook als een kunstvorm in elk Kaffeehaus. Koffie werd (en wordt nog steeds) geserveerd met een glas water bij een Herr Ober, een traditionele ober die altijd gekleed is in een zwart uniform met een wit kanten sloof.
Tegenwoordig is koffie drinken een belangrijke sociale activiteit, en het is gewoon voor Oostenrijkers om vrienden, buren of afspraakjes uit te nodigen voor koffie en cake. Koffie is in Oostenrijk net zo'n begrip als het drinken van thee in de namiddag voor de Britten.
De traditie van het Kaffeehaus leeft nog steeds voort, vooral dankzij haar aanpassingsvermogen aan de altijd-veranderende sociale gebruiken en voorkeuren.
Vanaf het jaar 1900 verschenen er nieuwe soorten café's op de markt: de café-gebakjeswinkel dat gebak en zoetigheden met koffie aanbiedt; het café-restaurant, dat zich specialiseert in de Oostenrijkse cuisine; het "snelle" café voor degenen die een koffie willen zonder ergens te hoeven zitten, en velen meer.
In een traditioneel Kaffeehaus wordt koffie aangeboden in een varëteit aan soorten. Dit is vooral zo voor de café's in Wenen. Koffie's die je in een Kaffeehaus kan vinden zijn:
Kleiner Schwarzer/Mocca: Lijkt op esperesso, maar is langzamer verkregen/geëxtraheerd.
Grosser Schwarzer/Mocca:Grote espresso, ook bekend als Americano.
Kleiner/Grosser Brauner: De kleine of grote "bruine koffie" is een Kleiner Mocca, maar geserveerd met een klein kuipje verse melk. Dit is wat de Herr Ober je zal serveren als je een gewone koffie bestelt.
Kapuziner: A lot of coffee, some milk and a drop of cream. Veel koffie, wat melk en een beetje room
Melange: Equivalent van de Franse “café crème” of de Spaanse “cafe con leche,” dit is de gewone koffie met melk. Dit is een favoriet bij klanten van het Kaffeehaus.
Einspänner: Dit is wat mensen volgens de traditie hadden om op te warmen tussen paardenraces. Het is zwarte koffie geserveerd in een glas met slagroom. Het is ook we wat we tegenwoordig een "Weense koffie" noemen.
Kaisermelange : De keizerlijke melange, die bestaat uit zwarte koffie met een gelopte eidooier. Deze verscheen voor het eerst gedurende de Tweede Wereldoorlog, toen mensen probeerden een vervanger voor melk te vinden, die gerantsoeneerd was.
Maria Theresa : Zwarte koffie met sinaasappellikeur.
Eiskaffee : Dit is een ijskoffie, die bestaat uit zwarte koffie met vanille-ijs en slagroom.
Om bij de tijd te blijven, zorgen de eigenaars van een Kaffeehaus voor moderne decoraties, WI-FI toegang en andere faciliteiten die hun zaakje aantrekkelijk maken voor een jonger publiek. Naar een Kaffeehaus gaan is daarom iets dat door verschillende generaties gedaan wordt, zowel door jong als oud.
Oordelend naar de contstante populariteit van de Kaffeehaus-cultuur in Oostenrijk, lijkt het waarschijnlijk dat deze 300 jaar oude traditie een veelbelovende toekomst heeft. En dat is niet vreemd, aangezien elk Kaffeehaus er alles aan doet om zich aan te passen aan de nieuwe trends en veranderende gewoontes, zodat ze generatie na generatie belangrijk blijven.